"Το αναγνωστικό αυτό διαφέρει από κάθε άλλο που μπήκε ως τώρα στο δημοτικό σχολείο, όσο η αυγή από τη νύχτα". Με αυτά τα λόγια υποδεχόταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, στη "Διάπλαση των Παίδων" το 1919, τα "Ψηλά βουνά" του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Αυτό το κλασικό νεοελληνικό ανάγνωσμα που κλείνει εφέτος 95 χρόνια διαρκούς παρουσίας στα ελληνικά γράμματα, εμφανίστηκε το 1918 ως αναγνωστικό της Γ\' Δημοτικού στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (1917-1920) του Ελευθέριου Βενιζέλου, η οποία πρωτοκαθιέρωνε τη χρήση της δημοτικής στο δημοτικό σχολείο.

Το βιβλίο αποτελεί θρύλο στο χώρο του εκπαιδευτικού βιβλίου όχι μόνο ως καινοτόμο και προοδευτικό εγχειρίδιο για την εποχή του αλλά και ως διαχρονικό υπόδειγμα επιτυχημένου σχολικού βιβλίου, το οποίο, μόλις ολοκλήρωσε την πορεία του ως υποχρεωτικό ανάγνωσμα, ξεκίνησε μια νέα ζωή ως ελεύθερο λογοτεχνικό παιδικό ανάγνωσμα. Για να καταλάβουμε τη συμβολική σημασία του και την αντοχή του στο χρόνο, αρκεί να πούμε ότι το καλοκαίρι του 1974, όταν χρειάστηκε να αντικατασταθούν τα σχολικά βιβλία μετά την πτώση της Δικτατορίας, ήταν το αναγνωστικό που επιλέχθηκε για τη Γ΄ Δημοτικού. [...]

(από το επίμετρο της Λαμπρινής Κουζέλη)